Hoofdpijn door te veel of te weinig cafeïne?

Wanneer je regelmatig last hebt van hoofdpijn of migraine, dan kan dat verschillende oorzaken hebben. Eén daarvan is cafeïne. Sommige mensen krijgen hoofdpijn bij overmatig cafeïnegebruik, of wanneer ze enkele dagen géén cafeïne gebruiken.

De meeste mensen kunnen iedere dag een paar koppen koffie drinken zonder dat ze ergens last van krijgen. Er zijn veel mensen, die er zich beter en alerter bij voelen. Aan de andere kant zijn er ook mensen die na verloop van tijd een chronische vorm van hoofdpijn krijgen door het drinken van koffie. Dat kan gepaard gaan met andere verschijnselen zoals: vermoeidheid, misselijkheid, prikkelbaarheid en slaapproblemen. De hoofdpijn, is vaak ’s morgens die bij het wakker worden het ergst.

Hier spreken we dan van middelen-afhankelijke hoofdpijn, een soort hoofdpijn dat vaak veroorzaakt wordt door een overmatig gebruik van pijnstillers. Maar die dus ook door cafeïne kan worden veroorzaakt. Cafeïne zou zelfs steeds meer de belangrijkste oorzaak van zo’n middelen-afhankelijke hoofdpijn zijn. Overmatig gebruik van cafeïne, kan leiden tot een toename van de duur van hoofdpijnaanvallen én een verminderde reactie op de effecten van bepaalde medicijnen.

Hoeveel cafeïne is dan teveel?
Dat is heel erg persoonlijk, en verschilt dan ook van persoon tot persoon. Een volwassen man of vrouw die gezond is, kan meestal zonder problemen 400 mg cafeïne per dag consumeren. Dat komt overeen met zo’n 4 á 5 kopjes koffie per dag. Vanaf 500 á 600 mg cafeïne per dag (dat zijn dan ongeveer 5 tot 7 koppen koffie) verhoogt, de kans op hoofdpijn en andere mogelijke klachten zoals slapeloosheid, maag- en darmklachten. Maar sommige mensen kunnen bij 100 mg per dag al hoofdpijnproblemen krijgen.

Effecten van cafeïne
Als je cafeïne consumeert, neemt het niveau van de activerende neurotransmitters dopamine en norepinefrine toe. Norepinefrine is de wetenschappelijke term voor adrenaline. Wanneer je te vaak cafeïne in je lichaam hebt, worden de klieren die adrenaline produceren overbelast. Dit kan leiden tot een chronische stresstoestand. Een overmaat aan cafeïne kan dan leiden tot spanningshoofdpijn. Ook door het stoppen van het drinken van cafeïne kan er hoofdpijn ontstaan.

Waarin zit cafeïne?
Koffie is echt niet het enige middel waar cafeïne in zit. Cafeïne komt voor in verschillende drankjes, etenswaren en zelfs in bepaalde pijnstillers. Een pil kan tussen de 50 tot 100 mg cafeïne bevatten en dat is ongeveer gelijk aan 1 kopje koffie. Maar zo zit er ook cafeïne in thee, cola, ijsthee, chocolade en chocolademelk, energiedrankjes, energieshots en drankjes met guarana. Tegenwoordig zijn er ook verschillende producten met extra cafeïne op de markt zoals kauwgom, snoep en water.

Omdat er geen leeftijdsgrens zit op het consumeren van producten met cafeïne, kunnen ook kinderen last hebben van deze vorm van hoofdpijn, door het drinken van grote hoeveelheden cola, ijsthee of cafeïnehoudende energiedranken.

Ontwenningsverschijnselen
Een ander bekend fenomeen, zijn mensen die door de weeks een aantal koppen koffie drinken, en in het weekend steevast last hebben van een migraineachtige hoofdpijn. Deze hoofdpijn kan zelfs gepaard gaan met: vermoeidheid, prikkelbaarheid, rusteloosheid en soms ook trillende handen.

Zo’n weekendhoofdpijn kan natuurlijk ook andere oorzaken hebben. Denk hierbij aan het feit dat je in het weekend misschien meer alcohol drinkt, je later naar bed en/of langer uitslaapt en je ontspanning ervaart na de stress van de werkweek. Het klinkt misschien raar, maar in principe hebben we het hier over een ontwenningsverschijnsel. Men noemt het dan ook ‘onttrekkingshoofdpijn’. Dit soort hoofdpijn treedt typisch op, enkele uren na het laatste gebruik en bereikt een piek na 24 tot 48 uren. Het kan zelfs enkele dagen aanhouden. De hoofdpijn verdwijnt vrij snel wanneer je opnieuw koffie drinkt. Des te meer koffie iemand drinkt, des te groter de kans op dit soort verschijnselen is, des te sterker de ontwenningsverschijnselen zijn.

Ook hier zijn er verschillen van persoon tot persoon, maar sommige mensen kunnen al ontwenningsverschijnselen krijgen, bij een dagelijks gebruik van 100 mg koffie. Dat is het gelijk aan het drinken van 1 kopje koffie, 2 kopjes thee of 2 pijnstillers met cafeïne.

Deze weekendhoofdpijn kan ook voorkomen bij mensen met migraine. De cafeïneonthouding kan bij hen een migraineaanval uitlokken.

Wat kun je er tegen doen?
De enige oplossing is om te stoppen met het consumeren van cafeïnehoudende dranken (en pijnstillers). In het begin kan de hoofdpijn of de migraineaanvallen in ernst toenemen. Dat is ook de reden, dat men niet adviseert om opeens te stoppen. Neem bijvoorbeeld elke week een kopje koffie per dag minder.

Ter verlichting van de ‘onttrekkingshoofdpijn’, kan eventueel gedurende 1 week een pijnstiller, zoals paracetamol of ibuprofen (zonder cafeïne), worden voorgeschreven.

Is de hoofdpijn eenmaal weg, dan kun je voorzichtig proberen of je weer een kop koffie of thee kunt nemen zonder dat er klachten ontstaan. Soms lukt dat, soms niet.
Bronnen: voedingscentrum.nl en migrainetrust.org