Psychiater Anne Speckens: "Artsen moeten meer wijzen op mindfulness"
Mindfulness: zweverig gedoe voor hardnekkige hippies. Dat is het vooroordeel waar psychiater Anne Speckens vaak tegenaan loopt als ze erover vertelt. Een achterhaald idee. "Er is steeds meer wetenschappelijk bewijs dat het bijvoorbeeld bij depressie écht helpt." Ze legt uit wat het inhoudt en voor wie het geschikt zou kunnen zijn.
1.
Mindfulness is voor veel mensen maar een vaag begrip. Wat is het?
"Het makkelijkst is om het te zien
als het tegenovergestelde van handelen op de automatische piloot. In plaats van
dat je gedachteloos doorrent, geef je heel bewust en zonder oordeel aandacht
aan wat er op dit moment in je lichaam en geest gebeurt."
2. Hoe
doe je dat?
"Je leert van een afstandje naar je
eigen gedachten en gevoelens te kijken, en het verband te zien tussen
gedachten, emoties en lichamelijke sensaties. Dat helpt om je denkpatronen te
herkennen, je af te vragen hoe behulpzaam die eigenlijk zijn en er misschien
anders mee om te gaan."
3. Dat
gaat vast niet zomaar.
"Nee, het is een vaardigheid, net als
lezen of rekenen. Het kost tijd om die aan te leren."
4. Wat
heb je eraan?
"Mensen die een training mindfulness
bij ons centrum hebben gevolgd en daarmee aan de slag gaan, geven na een tijdje
vaak aan dat ze zich minder overweldigd voelen en weer grip krijgen op hun
leven. En dat ze milder worden, voor zichzelf en anderen. Ze kunnen beter met
uitdagingen omgaan en hebben bijvoorbeeld minder kans op een burn-out.
Patiënten die een of meer depressies hebben gehad, verkleinen de kans op een
terugval."
5. Hoe
werkt dat?
"Onbewust hebben we allerlei
overtuigingen en oordelen. Dat je nooit zwak mag zijn bijvoorbeeld, of dat
anderen je dom vinden. Die zijn heel bepalend voor hoe we ons voelen of
gedragen. En niet altijd op een positieve manier. Als je dat ontdekt, realiseer
je je dat je gedachten en gevoelens hébt, maar dat je ze niet bént. Dat
bewustzijn helpt weer om je minder slachtoffer te voelen, te accepteren dat het
is zoals het is, mededogen te ervaren en in het moment te zijn. Veel mensen
vinden dat dit de kwaliteit van hun leven ten goede komt."
6. Wat
hebt u daar in uw werk als psychiater aan?
"Begin deze eeuw heeft een aantal
collega’s een behandeling ontwikkeld met mindfulness als basis, waarbij
patiënten leren zich niet langer te vereenzelvigen met hun negatieve gedachten.
De afgelopen jaren hebben we onder andere in het Radboud veel onderzoek gedaan
naar het effect van deze Mindfulness Based Cognitive Therapy (MBCT), oftewel:
'aandachtgerichte cognitieve therapie. Daarin blazen we wereldwijd echt een
deuntje mee."
7. Wat
waren belangrijke uitkomsten?
"Inmiddels weten we dat MBCT bij
mensen die al vaker een depressie hebben gehad, heel goed werkt om een
nieuwe depressie te voorkomen. Ook bij patiënten met een acute depressie,
angstklachten en ADHD is de aanpak bewezen effectief. Mensen met kanker en
onbegrepen lichamelijke klachten, zoals chronische pijn, kunnen er eveneens
veel baat bij hebben. Zij leren anders met hun ziekte om te gaan, waardoor ze
bijvoorbeeld minder somber of angstig zijn."
8. Wat
wilt u nog bereiken?
"Zoveel! Lang niet alle patiënten die
er baat bij zouden kunnen hebben, worden door hun huisarts of andere
behandelaars op de mogelijkheden van mindfulness gewezen. Het is ook belangrijk dat
MBCT voor alle ggz-patiënten in Nederland beschikbaar komt, want dat is nu
helaas nog niet zo.
Verder vormen zorgverzekeraars nog altijd
een groot obstakel. Die vergoeden een mindfulnesstraining nu alleen voor
patiënten die meerdere depressies hebben gehad, terwijl we inmiddels weten dat
MBCT bij heel veel andere aandoeningen ook effectief is. Daar is dus nog een
hoop werk aan de winkel.
Tot slot zou ik het geweldig vinden als
alle geneeskundestudenten tijdens hun studie standaard een mindfulnesstraining
krijgen. Uit onderzoek dat we in Nijmegen hebben gedaan, blijkt dat te leiden
tot minder burn-outs en beter functioneren van artsen in opleiding."
9.
Heeft het zin om op latere leeftijd nog een mindfulnesstraining te doen?
"Zeker! Juist als je wat ouder wordt,
krijg je vaak met allerlei ingrijpende veranderingen te maken, zoals ziekte en
afscheid. Mindfulness kan je helpen het verdriet hierover toe te laten en te
accepteren dat het leven eindig is. Tegelijkertijd leer je ook om te genieten
van wat je nog wel hebt. Ook als je op latere leeftijd psychische klachten
hebt, kan aandachtgerichte cognitieve therapie nuttig zijn."
10. Hoe
vind je een goede trainer?
"Op de website van de Vereniging
Mindfulness Based Trainers Nederland en Vlaanderen kun je bijvoorbeeld op regio of soort
training zoeken. De professionals die bij deze beroepsvereniging zijn
aangesloten, voldoen allemaal aan bepaalde kwaliteitscriteria, geven een
minimumaantal trainingen per jaar en volgen zelf na- en bijscholing."
11. Hoe
heeft mindfulness uw eigen leven veranderd?
"Net als anderen heb ik een overvolle
agenda. Maar ik heb mezelf aangeleerd om mijn aandacht maar op één ding
tegelijk te richten. Dat komt de kwaliteit van mijn werk ten goede én het geeft
me meer voldoening. Ik ervaar alles bewuster, sta meer open voor anderen en ben
minder gestrest. In plaats van dat ik word geleefd, maak ik weloverwogen keuzes
in wat ik wel en niet wil doen en zijn."
Prof. dr. Anne
Speckens studeerde medicijnen in Leiden. Na haar studie maakte ze snel carrière
in Londen, waar ze op haar 34ste hoofd was van de afdeling voor angst en
dwangstoornissen van het gerenommeerde Maudsley-ziekenhuis. In 2004 werd ze
benoemd tot hoogleraar psychiatrie aan de Radboud Universiteit in Nijmegen,
waar ze het eerste universitaire mindfulnesscentrum van Nederland opzette. In
2015 werd ze door de raad van bestuur van het Radboud benoemd tot Principal
Clinician, een predicaat voor zorgverleners die voorlopen in het vernieuwen van
de patiëntenzorg.
Bron(nen):
Geen opmerkingen:
Een reactie posten